W Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym im. Waldemara Kikolskiego w Białymstoku w codziennej pracy z uczniami prowadzonych jest wiele zajęć o charakterze terapeutycznym. Wypływa to z szerokiej oferty zajęć, które proponuje placówka swoim podopiecznym. Jedną z wielu, jest terapia metodą prof. Alfreda Tomatisa –francuskiego otolaryngologa, neurologa i foniatry. Dla osób, które nie zetknęły się z tą metodą pragnę wspomnieć, że to właśnie Tomatis prowadził serię badań dotyczącą reakcji i kontrreakcji słuchu na emisję głosu. Zaobserwował on zmiany które pozwoliły stwierdzić, że głos i proces słuchania są ze sobą bardzo ściśle powiązane i opracował podstawowe założenia, na których opiera się dzisiejsza metoda kształcenia uwagi słuchowej. Badania dr Tomatisa pokazały, że uszy odgrywają kluczową rolę w kontroli mowy i głosu, ucho wpływa na świadomość ciała i kontroluje równowagę.
Główną funkcją ucha, według prof. Tomatisa, nie jest słyszenie a słuchanie. Słyszenie z istoty jest bierne, gdy słuchanie ma charakter aktywny czyli wymaga zaangażowania, świadomości. Tak zwany „słuch absolutny” nie daje pewności umiejętności dobrego słuchania. Bardzo wiele osób dobrze słyszących ma problemy z uwagą i koncentracją – kłopoty te wynikają z zaburzeń uwagi słuchowej. Umiejętność słuchania składa się zarówno ze zdolności przyswajania informacji i odpowiedniego ich filtrowania. Przetwarzanie danych sensorycznych eliminuje niepotrzebne bodźce, i to umożliwia koncentrację bez poczucia natłoku informacyjnego. Przefiltrowana informacja może zostać przetworzona, posegregowana w znaczące jednostki.
„Trening uwagi słuchowej” w formie opracowanej przez prof. Tomatisa, ma na celu wyćwiczenie i usprawnienie zdolności słuchania w sposób efektywny i zorganizowany. Ćwiczenia stymulują centralny system nerwowy a zwłaszcza te ośrodki kory mózgowej, które odpowiadają za sprawne funkcjonowanie naszego organizmu. Usprawnienie uwagi słuchowej prowadzi do zwiększonej wydajności recepcyjnej mózgu i lepszej percepcji bodźców zewnętrznych (Paul Madaule, L.P. and Valerie Dejean, O.T., „The Listening Function”).
Po treningu uwagi słuchowej następuje poprawa koncentracji jakości uczenia się oraz rozwijania zdolności językowych i komunikacyjnych, a także zwiększenie kreatywności oraz poprawa zachowań społecznych. . Metodę tą stosuję się u dzieci, młodzieży oraz dorosłych. W szczególności jeśli występują któreś z podanych objawów:
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- nadwrażliwość na dźwięki,
- trudności z czytaniem i pisaniem,
- błędna interpretacja pytań,
- konieczności powtarzania poleceń,
- niewyraźne pismo,
- mylenie strony lewej z prawą,
- ubogie słownictwo,
- męczliwość lub nadaktywność,
- brak wiary w siebie,
- drażliwość,
- nieśmiałość, wycofywanie się,
- nadwrażliwość emocjonalna,
Do korzyści płynących z Treningu Uwagi Słuchowej A. Tomatisa bez wątpienia należy zaliczyć:
- polepszenie koordynacji ruchowej,
- zwiększenie koncentracji,
- większa efektywność zapamiętywania,
- lepsze radzenie sobie z emocjami,
- zmniejszenie popełnianych błędów ortograficznych,
- zwiększenie umiejętności komunikacyjnych,
- zmniejszenie stresu,
- lepsze wykorzystywanie posiadanych możliwości.
W przypadku osób z autyzm w/w trening często wpływa na:
- ponowne wywołanie komunikacji,
- świadomość otoczenia,
- zmniejszenie zachowań nawykowych np. klaskanie
- lepszą koordynację, równowagę i napięcie mięśniowe,
- znaczne załagodzenie nadwrażliwości,
Zanim nastąpi sama terapia jest przeprowadzony wywiad odnośnie sprawności słuchowej dziecka. Następnie przeprowadzana jest diagnoza poprzez badanie audiometrem , sprawdzenie lateralizacji jak i obserwacja dziecka podczas wykonywania różnych zadań. Na podstawie diagnozy zostaje napisany indywidualny program treningu słuchowego.
Terapia odbywa się w dwóch etapach zwanych sesjami, między którymi jest przerwa i sprawdzenie postępów poprzez diagnozę.
Etap I jest to piętnaście dni po dwie godziny, po czym następuje trzy tygodniowa przerwa i sprawdzenie postępów.
Etap II jest to osiem dni po jednej godzinie i czterdzieści pięć minut, przerwa i test sprawdzający postępy.
Trening polega na słuchaniu odpowiednio dobranego materiału dźwiękowego ( muzyka Mozarta, chorały gregoriańskie oraz walce) przez urządzenie nazywane „elektronicznym uchem” jest to idealny model ludzkiego ucha, który pozwala „wyćwiczyć” ucho w taki sposób, aby mogło pracować bez zakłóceń. Stymulacja odbywa się przez dźwięki o różnych częstotliwościach, są one również odpowiednio filtrowane aby osiągać jak najlepsze rezultaty.
Badania Prof. A. Tomatisa zostały uznane i potwierdzone przez Paryską Akademię Medyczną i Francuską Akademię Nauk w 1957 roku. W Polsce prace Prof. Tomatisa są wykorzystywane od 2000 roku.
Pracę metodą Tomatisa rozpoczęłam w roku 2013 analizując testy sprawności słuchowej naszych wychowanków. Zauważyłam znaczną poprawę w odbieraniu wszystkich częstotliwości, co prowadzi do lepszego funkcjonowania w środowisku. Dzieci w trakcie treningów często miały zwiększoną motywację do komunikacji i nauki. Moje obserwacje często potwierdzają rodzice dzieci uczęszczających na terapię. To właśnie Oni najczęściej dostrzegają pozytywne zmiany w zachowaniu swoich pociech, takie jak: lepsze samopoczucie , zwiększony czas skupienia, mniejszą drażliwość, spokojniejszy sen jak równie zwiększenie ich motywacji do działania.
Zajęcia nie wymagają wielkiego wysiłku ze strony uczestników, dlatego też są atrakcyjną formą przynoszącą wiele korzyści. Często są sposobem na wyciszenie się, czy też całkowite zrelaksowanie się. Uczniowie na zajęcia uczęszczają bardzo chętnie, co upewnia mnie w celowości podejmowanych przeze mnie oddziaływań terapeutycznych.
Osoba prowadząca terapię metodą prof. A.Tomatis
Joanna Jasiuk